Hacizde İstihkak Davası

1) Hacizde İstihkak Kavramı

Borçlunun mallarının haczedilmesi sırasında, aslında 3. kişiye ait bir mal haczedilmiş olabilir. Yani haciz sırasında çekişmeli mallar ile karşılaşılabilir. Bu çekişmeli mallar, istihkak iddia edilen mallar olarak ifade edilir. Haczedilen mal üzerinde bir üçüncü kişinin mülkiyet veya ayni hak iddiasına, istihkak iddiası denir. Bu çekişmeli malların hacizden kurtarılması için istihkak davası yoluna başvurulacaktır.

Üzerinde istihkak iddiası bulunan mallar en son haczedilir. Bu mallar hakkında açılacak istihkak davası üçüncü kişi lehine sonuçlanırsa, istihkak iddia olunan mallar üzerindeki haciz kalkacaktır. Ancak itiraz ve dava prosedürü, istihkak iddia olunan malın borçlu veya üçüncü kişi elinde bulunmasına göre değişiklik gösterir.

2) Hacizli Malın Borçluda Olması Halinde İstihkak Davası

Borçlu ile istihkak iddiasında bulunan kişinin hacizli malı birlikte ellerinde bulundurmaları halinde, haczedilecek mal borçlunun elinde sayılacaktır. İcra ve İflas Kanunu m.96:

“Borçlu, elinde bulunan bir malı başkasının mülkü veya rehni olarak gösterdiği yahut üçüncü bir şahıs tarafından o mal üzerinde mülkiyet veya rehin hakkı iddia edildiği takdirde, icra dairesi bunu haciz ve icra tutanaklarına geçirir ve keyfiyeti iki tarafa bildirir.” şeklinde düzenlenmiştir.

Borçlu kendi zilyetliğindeyken haczedilen malın, başkasına ait olduğunu veya ona rehinli olduğu iddiasında bulunabilecektir. Borçlu bu istihkak iddiasını malın haczini öğrendikten itibaren yedi gün içinde ileri sürebilecektir. Aynı şekilde 3. kişi de haczedilen mal üzerinde mülkiyet veya rehin hakkı olduğunu ileri sürebilir.  Bu istihkak iddiası, haczi yapan icra dairesine karşı ileri sürülecektir. Bunun üzerine İcra Müdürü, istihkak iddiasını, alacaklıya ve borçluya bildirir ve itirazları olup olmadığını bildirmeleri için 3 günlük mühlet verir.  Alacaklı ve borçlu bu 3 günlük süre içinde istihkak iddiasına itiraz etmezlerse, istihkak iddiasını kabul etmiş sayılacaktır.

Alacaklı ya da borçlu üç gün içerisinde bu istihkak iddiasına itiraz ederse, İcra Müdürü dosyayı icra mahkemesine gönderecektir. İcra Mahkemesi, üçüncü kişinin ileri sürdüğü istihkak iddiasının dayandığı delillerden haklı olduğu kararına varırsa, istihkak iddia edilen mal hakkındaki satışının durdurulmasına karar verir. İcra Mahkemesi iddianın haksız olduğuna karar verirse, takibin devamına karar verir ve bu karar kesindir.

2-a) İstihkak Davasının Açılması

İcra Mahkemesi’nin verdiği kararlara karşı, 3. kişi kararın kendisine tebliğ ve tefhimden itibaren yedi gün içinde İcra Mahkemesi’nde istihkak davası açabilir. Aynı şekilde üçüncü kişi istihkak iddiasını daireye bildirmeden de doğrudan dava açabilir. Bu dava, istihkak iddiası bulunan üçüncü kişi tarafından alacaklıya açılır.

2-b) İstihkak Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

İstihkak davasında görevli mahkeme İcra Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme davalı alacaklının yerleşim yeri mahkemesidir.

2-c) İstihkak Davasının Sonuçları

İcra Mahkemesi, 3. kişinin istihkak iddiasının haksız olduğu kanısına varırsa, istihkak iddiasının reddine karar verir. Bu ret kararının kesinleşmesi ile haciz kesinleşir. Bunun üzerine alacaklı, hacizli malın satılmasını talep edebilecektir. Bu talep için İcra Mahkemesi kararının kesinleşmiş olması zorunluluğu yoktur. İstihkak davasının kabulü halinde, malın üzerindeki mülkiyet hakkının üçüncü kişiye ait olduğu anlaşıldığından, mal üzerindeki haczin kaldırılmasına karar verilir.

3) Hacizli Malın Üçüncü Kişinin Zilyetliğinde Olması Halinde İstihkak Davası

3. kişinin elinde bulunan mallarda haczedilebilir. Haczedilen mal, borçlunun elinde değil de üzerinde mülkiyet veya diğer bir ayni hak iddia eden üçüncü kişinin elinde bulunursa, bu kişi yeddieminliği kabul ettiği takdirde, bu mal muhafaza altına alınmayacak olup üçüncü kişiye yediemin olarak bırakılacaktır.

Malın haczedildiği sırada hazır bulunması; hazır bulunmaması halinde ise malın haczedildiğini öğrendiği tarihten itibaren yedi gün içinde istihkak iddiasını ileri sürebilir. Bu hallerde istihkak iddiası, haciz tutanağına geçirilir ve istihkak davası açması için alacaklıya yedi günlük süre verilir. Burada dava külfeti üçüncü kişiye değil, alacaklıya aittir. Bunun üzerinde alacaklı yedi gün içinde üçüncü kişiye karşı istihkak davası açabilir.

3-a) Yargılama Usulü

Bu istihkak davası da basit yargılama usulüne göre incelenecektir. Bu halde mal hakkında takibin ertelenmesine karar verilmesine gerek yoktur. Çünkü mal üçüncü kişinin elinde haczedildiğinden, mal hakkındaki takip, istihkak davası sonuçlanıncaya kadar kendiliğinden ertelenecektir.

3-b) İstihkak Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Bu dava içinde görevli mahkeme İcra Mahkemesidir.  Yetkili Mahkeme, davalı üçüncü kişinin yerleşim yerindeki İcra Mahkemesidir.

4) Borçlu ile Üçüncü Kişinin Malı Birlikte Bulundurması Halinde İstihkak Davası

Borçlu ile üçüncü kişinin hacizli malı birlikte ellerinde bulundurmaları halinde, mal borçlunun elinde sayılacaktır. Bu halde istihkak davası açma yükümlülüğü, borçlu ile birlikte malı elinde bulunduran üçüncü kişiye düşecektir.