Anonim Şirketlerde Esas Sözleşmenin Değiştirilmesi

Genel Kavram

Ekonomik hayatta gerçekleşen değişiklikler ve ihtiyaçlar, zaman zaman şirketlerin esas sözleşmelerinde değişikliği zorunlu kılmaktadır. Sermaye azaltımı, arttırılması, şirketin faaliyet alanının genişletilmesi gibi birçok husus esas sözleşme değişikliği (sözleşmenin değiştirilmesi) olarak karşımıza çıkar.

Anonim şirketlerin kurulması ve tüzel kişilik kazanabilmesi için ilk şart esas sözleşmenin hazırlanmasıdır. T.T.K.’ nun 335/1. Madde hükmüne göre “Şirket, kurucuların, kanuna uygun olarak düzenlenmiş bulunan, sermayenin tamamını ödemeyi, şartsız taahhüt ettikleri, imzalarının noterce onaylandığı veya ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzaladığı esas sözleşmede, anonim şirket kurma iradelerini açıklamalarıyla kurulur“. Bu madde hükmünden de anlaşıldığı gibi esas sözleşme, anonim şirketler kurucularının şirket kurma iradelerini açıkladıkları belgedir.

Esas sözleşme, anonim şirketin iç ve dış ilişkilerini pay sahiplerinin birbirlerine ve şirkete olan yükümlülüklerini düzenler.

Esas Sözleşmenin Şekli ve İçeriği

T.T.K. Madde 339/1 ”Esas sözleşmenin yazılı şekilde yapılması ve bütün kurucuların imzalarının noterce onaylanması veya esas sözleşmenin ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzalanması şarttır.” şeklinde düzenlenmiştir. Görüldüğü gibi sözleşmenin yalnızca yazılı olması yeterli değildir, kurucularının imzalarının noterce onaylanıp, ticaret sicil müdürü ya da yardımcısı tarafından imzalanması gerekmektedir. Sözleşmenin yazılı olması dışında zorunlu unsurları da içermesi gerekmektedir. Bu zorunlu unsurlar:

a) Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer.
b) Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde şirketin işletme konusu.
c) Şirketin sermayesi ile her payın itibarî değeri, bunların ödenmesinin şekil ve şartları.
d) Pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları; belirli paylara tanınan
imtiyazlar; devir sınırlamaları.
e) Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar; bunların değerleri; bunlara
karşılık verilecek payların miktarı, bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu olduğu takdirde, bunların bedeli ve şirketin kurulması için kurucular tarafından şirket hesabına satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, şirketin kurulmasında hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret, ödenek veya ödülün tutarı.
f) Kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından sağlanacak
menfaatler.
g) Yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili
olanlar.
h) Genel kurulların toplantıya nasıl çağrılacakları; oy hakları.
ı) Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre.
i) Şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı.
j) Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ve miktarları.
k) Şirketin hesap dönemi.

Anonim şirkette ilk yönetim kurulu üyeleri esas sözleşme ile atanır. Yukarıda sayılan hususlar dışında da esas sözleşmeye başka unsurların dahil edilmesi mümkündür.

Esas Sözleşmenin Değiştirilmesi

Sözleşmenin değiştirilmesi, mevcut hükümlerde değişiklik, yeni hükümler eklenmesi veya sözleşmedeki hükümlerin kaldırılması anlamına gelmektedir. Esas sözleşmenin değişmesindeki yetkili organ genel kuruldur. T.T.K. Madde 452’ye göre ”Genel kurul, aksine esas sözleşmede hüküm bulunmadığı takdirde, kanunda öngörülen şartlara uyarak, esas sözleşmenin bütün hükümlerini değiştirebilir; müktesep ve vazgeçilmez haklar saklıdır.” Esas sözleşmeyi değiştirme yetkisi genel kurulun devredilemez yetkisidir.

Esas Sözleşme Değiştirilmesi Usulü

A) Genel Değişiklik Usulü

Esas sözleşme değiştirilmesi için ilk olarak yönetim kurulu tarafından değişiklik taslak metni hazırlanır. Esas sözleşmede ağırlaştırıcı bir hüküm bulunmadığı taktirde, yönetim kurulu üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve kararlar hazır üyelerin çoğunluğu ile alınır. Değişiklik teklifine ilişkin karar deftere yazıldıktan sonra noterce onaylanır.

Yönetim kurulu, esas sözleşme değişikliği için kanunda veya diğer mevzuatlarda izin şartı gereken hallerde izin almak zorundadır. T.T.K. M. 333/1 hükmü gereğince, Ticaret Bakanlığınca yayımlanacak tebliğle, faaliyet alanları belirlenip, ilan edilecek anonim şirketler Ticaret Bakanlığı’ nın izni ile kurulur. Bu şirketlerin esas sözleşme değişiklikleri de aynı Bakanlığın iznine bağlıdır. Bakanlık incelemesi sadece kanunun emredici hükümlerine aykırılık bulunup bulunmadığı yönünden yapılabilir. Bunun dışında hukuki konumu, niteliği ve işletme konusu ne olursa olsun anonim şirketin kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri herhangi bir makamın iznine bağlanamaz

Öncesinde de belirtildiği gibi, esas sözleşmede değişiklik yapmaya yetkili olan organ genel kuruldur. Yönetim kurulu değişiklik teklifini hazırladıktan sonra ve izin alınması gereken durumlarda izin alındıktan sonra, genel kurul toplantıya çağrılır. Değişiklik taslağının, değişecek hükümlerle birlikte usule uygun ilan edilmesi gerekir. Esas sözleşme değişikliğinde ki toplantı karar ve nisap sayısı T.T.K. M. 421. Hükmünde düzenlenmiştir.

(1) Kanunda veya esas sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde, esas sözleşmeyi değiştiren kararlar, şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınır. İlk toplantıda öngörülen toplantı
nisabı elde edilemediği takdirde, en geç bir ay içinde ikinci bir toplantı yapılabilir. İkinci toplantı için toplantı nisabı, şirket sermayesinin en az üçte birinin toplantıda temsil edilmesidir. Bu fıkrada öngörülen nisapları düşüren veya nispî çoğunluğu öngören esas sözleşme hükümleri geçersizdir.
(2) Aşağıdaki esas sözleşme değişikliği kararları, sermayenin tümünü oluşturan payların
sahiplerinin veya temsilcilerinin oybirliğiyle alınır:

a) Bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyan kararlar.
b) Şirketin merkezinin yurt dışına taşınmasına ilişkin kararlar.

(3) Aşağıdaki esas sözleşme değişikliği kararları, sermayenin en az yüzde yetmişbeşini
oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla alınır:

a) Şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi.
b) İmtiyazlı pay oluşturulması.
c) Nama yazılı payların devrinin sınırlandırılması.

(4) İkinci ve üçüncü fıkralarda öngörülen nisaplara ilk toplantıda ulaşılamadığı takdirde
izleyen toplantılarda da aynı nisap aranır.
(5) Pay senetleri menkul kıymet borsalarında işlem gören şirketlerde, aşağıdaki konularda
karar alınabilmesi için, yapılacak genel kurul toplantılarında, esas sözleşmelerinde aksine hüküm yoksa, 418 inci Maddesi’ ndeki toplantı nisabı uygulanır:

a) Sermayenin artırılması ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesine ilişkin esas
sözleşme değişiklikleri.
b) Birleşmeye, bölünmeye ve tür değiştirmeye ilişkin kararlar.

B) Değişikliğin Tescil ve İlan Edilmesi

Esas sözleşme değişikliğinin yerine getirilmesinde ki son aşama, genel kurul kararının yönetim kurulu tarafından şirket merkezinin ve şubelerinin bulunduğu yerin ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi‘nde ilan edilmesidir.

Ekin Hukuk & Arabuluculuk Bürosu